กระบวนการดูแลรักษาสุขภาพอย่างเป็นองค์รวมตามวิถีชีวิตชาวล้านนาในสปาเพื่อสุขภาพ

กระบวนการดูแลรักษาสุขภาพอย่างเป็นองค์รวมตามวิถีชีวิตชาวล้านนาในสปาเพื่อสุขภาพ

การดูแลรักษาสุขภาพ และวิธีการป้องกันของชาวล้านนามีการเชื่อมโยงกันอย่างเป็นองค์รวม จนไม่อาจแยกแยะแต่ละวิธีได้อย่างชัดเจน เพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้นจะขอแบ่งกระบวนวิธีการในการดูแลรักษาสุขภาพเป็น 4 กลุ่ม โดยในที่นี้จะขอกล่าวถึงพิธีกรรมที่ยังเห็นได้ในปัจจุบัน และสามารถนำมาประยุกต์ใช้ให้บริการในสปาเพื่อสุขภาพได้เท่านั้น

บุคคลจะไม่ค่อยเจ็บป่วยหากธาตุทั้ง 4 ในร่างกายสมดุล เพื่อป้องกันปัญหาความเจ็บป่วยที่อาจเกิดขึ้น สิ่งที่สามารถช่วยได้ในระดับหนึ่ง (เบื้องต้น) คือพฤติกรรมการบริโภคอาหารของแต่ละคนในชวี ิตประจำ วัน โดยใช้รสของอาหารและคุณลักษณะที่เป็นยามาปรับสมดุลของร่างกาย การบริโภคอย่างถูกหลักและถูกธาตุตนเองจะส่งผลต่อสุขภาพโดยตรง อีกทั้งยังสามารถป้องกันโรคเรื้อรังบางโรคได้ด้วย ในที่นี้ขอเสนอเรื่องอาหารตามธาตุเจ้าเรือน ที่สถานบริการสปาสามารถนำไปปรับ/ประยุกต์ทำเป็นเมนูอาหารต่าง ๆ ตามความต้องการของตนได้ ดังนี้อาหารกับธาตุเจ้าเรือน

ดังที่ได้กล่าวมาข้างต้นแล้วว่าศาสตร์การแพทย์พื้นบ้านล้านนา และศาสตร์การแพทย์แผนไทยกล่าวว่ามนุษย์เกิดมามีร่างกายประกอบไปด้วยธาตุทั้ง 4 : ดิน น้ำ ลม ไฟ ซึ่งแต่ละคนจะมีธาตุหลักเป็นธาตุประจำตัว เรียกว่า “ธาตุเจ้าเรือน” ธาตุเจ้าเรือนนี้มี 2 ลักษณะ คือ ธาตุเจ้าเรือนเกิดซึ่งจะเป็นไปตามเดือนเกิด และธาตุเจ้าเรือนปัจจุบันที่พิจารณาจากบุคลิกลักษณะ อุปนิสัยและภาวะสุขภาพกายและใจว่าสอดคล้องกับลักษณะของบุคคล

ธาตุเจ้าเรือนอะไร

ถ้านำเดือนเกิดมาพิจารณาแล้วสามารถประมาณการได้ว่า

• ผู้ที่เกิดเดือน 2, 3, 4 จะมีธาตุไฟเป็นเจ้าเรือน (ม.ค.-ก.พ.-มี.ค.)
• ผู้ที่เกิดเดือน 5, 6, 7 จะมีธาตุลมเป็นเจ้าเรือน (เม.ย.-พ.ค.-มิ.ย.)
• ผู้ที่เกิดเดือน 8, 9, 10 จะมีธาตุน้ำเป็นเจ้าเรือน (ก.ค.-ส.ค.-ก.ย.)
• ผู้ที่เกิดเดือน 11, 12, 1 จะมีธาตุดินเป็นเจ้าเรือน (ต.ค.-พ.ย.-ธ.ค.)

(หมายเหตุ การนับเดือนของไทย เดือน พ.ย. คือเดือน 12 เดือน ธ.ค. คือเดือน 1)

การแบ่งแบบนี้เป็นการแบ่งอย่างหยาบ คือแบ่งบุคลิกลักษณะจำเพาะของคนเป็น 4 แบบ แต่ละแบบมีจุดอ่อนหรือลักษณะของธาตุเสียสมดุลแตกต่างกันไป ตามธาตุเจ้าเรือนนั้น ๆ อาทิ

• ธาตุดินเจ้าเรือน มักจะมีร่างกายและกล้ามเนื้อแข็งแรง ผิวค่อนข้างคล้ำ เสียงดังฟังชัด ข้อ กระดูกใหญ่ น้ำหนักตัวมาก โดยทั่วไปคนธาตุดินเป็นคนที่เต็มไปด้วยระเบียบแบบแผน มีความเชื่อมั่นในตนเองแต่ไม่ค่อยแสดงออก มักไม่มีจินตนาการถึงความสวยงามมากนัก ชอบทำกิจกรรมหนักและท้าทาย เป็นคนลุยงานและมีความมุ่งมั่นสูง จึงมักมีอาการปวดเมื่อยและอ่อนล้าร่างกายตามมาได้ง่าย ควรรับประทานอาหารที่ ปรุงประกอบด้วยผักผลไม้รสฝาด หวาน มัน เค็ม เช่นฝรั่งดิบ หัวปลี กล้วย มะละกอ เผือก มัน ถั่วพลู กะหล่ำ ปลี ผักบุ้ง ฯลฯ
  • น้ำมันหอมระเหยปรุงพิเศษ ประจำธาตุดิน ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย มีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยจาก CEDARWOOD, LIMONELLA, KAFFIR LIME, CLOVE, ROSEMARY, JASMINE ESSENTIAL OIL
  • 
• ธาตุน้ำเจ้าเรือน จะมีรูปร่างสมส่วน ท้วมถึงอ้วน ผิวพรรณสดใส ตาหวาน น้ำในตามาก ผมดกดำ คนธาตุนน้ำเป็นคนรักสงบ เห็นใจผู้อื่น มีความมั่นคง พูดช้าแต่นุ่มนวล มีความสุขุม สิ่งที่เป็นปัญหาอยู่บ้างคือความเฉื่อยไม่ค่อยกระตือรือร้น เป็นคนค่อนข้างมีเสน่ห์ คนธาตุน้ำมักมีปัญหาระบบทางเดินหายใจ โดยเฉพาะในช่วงอากาศหนาวเย็นจะเป็นหวัดได้ง่าย จึงควรรับประทานอาหารที่ปรุงประกอบด้วยผักผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว เช่น มะเขือเทศ ส้มเขียวหวาน ส้มโอ สับปะรด มะนาว ยอดมะขามอ่อน ฯลฯ
  • น้ำมันหอมระเหยปรุงพิเศษ ประจำธาตุน้ำ ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย มีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยจาก LIMONELLA, KAFFIR LIME, CLOVE, YLANG-YLANG, ROSE, GERANIUM ESSENTIAL OIL
• 
• ธาตุลมเจ้าเรือน มักมีรูปร่างโปร่ง ไม่อ้วนผิวหนังแห้ง โดยปกติแล้วคนธาตุลมจะมีระบบการไหลเวียนเลือดดี เลือดไปเลี้ยงสมองดี ส่งผลให้เป็นคนกระตือรือร้น ช่างคิดจินตนาการ พูดเร็ว คิดเร็ว แต่ก็เบื่อง่าย ด้วยความที่ใช้พลังความคิดมากเกินไป จึงมักมีความเครียดและอ่อนล้าทางสมองได้ง่าย ควรรับประทานอาหารที่ปรุงประกอบด้วยผัก/สมุนไพรที่มีรสเผ็ดร้อน ช่วยขับลมและกระตุ้นการไหลเวียนโลหิตเช่น กะเพรา โหระพา ตะไคร้ ข่า กระเทียม ขึ้นฉ่าย ขิงยี่หร่า ฯลฯ
  • น้ำมันหอมระเหยปรุงพิเศษ ประจำธาตุลม ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย มีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยจาก KAFFIR LIME, EUCALYPYUS, PLAI, LEMON GRASS ESSENTIAL OIL
• ธาตุไฟเจ้าเรือน มักมีรูปร่างผอม ผิวคล้ำ คนธาตุไฟมักเป็นคนเจ้าอารมณ์ มีความตั้งใจในการทำงานมากจนบางครั้งถึงกับหักโหม ร่างกายจึงมักมีอาการอ่อนเพลียและสูญเสียพลังงานในแต่ละวันมาก แต่ในระบบการย่อยอาหารนั้นถือว่าดีมาก อาหารที่เหมาะกับคนธาตุไฟ จึงควรปรุงประกอบด้วยผัก/ผลไม้ที่มีรสขมรสเย็น รสจืด เช่น สะเดา แตงโม หัวผักกาด ฟักเขียวแตงกวา คะน้า บวบ มะเขือ ฯลฯลักษณะดังกล่าวเป็นลักษณะโดยรวมกว้าง ๆ
  • น้ำมันหอมระเหยปรุงพิเศษ ประจำธาตุไฟ ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย ช่วยผ่อนคลายจิตใจ คลายความเครียด ลดความเมื่อยล้า และช่วยให้หลับสบาย มีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยจาก GRAPEFRUIT, KAFFIR LIME, LIMONELLA, EUCALYPYUS, ROSEMARY ESSENTIAL OIL
  • 

ทุกคนจะมีลักษณะเด่นปะปนกันไป สุดแท้แต่จะมีลักษณะเด่นของธาตุใดมากหรือน้อย หากพิจารณาดูแล้วมีลักษณะเด่นของธาตุใด ก็เรียกว่ามีบุคลิกส่วนใหญ่เป็นธาตุนั้น

 อ้างอิงจาก อารีวรรณ กลั่นกลิ่น และคณะ.ศาสตร์ภูมิปัญญาพื้นบ้านในการพัฒนาสปาล้านนาเพื่อสุขภาพ Local Wisdom in Development of Lanna Spa for Health (2564)  เเละคณะ วารสารพยาบาลสาร ปีที่ 48 ฉบับที่ 3 กรกฎาคม-กันยายน 25 หน้า 417-424